Oğlum Otizm Değilmiş: Kim otizm tanısı koyar?
Öncelikle gelin şu soruya cevap verelim, kim otizm tanısı koyar? Oğlunuzda ya da kızınızda atipik sayılabilecek yani ‘normal’ olmayan bazı belirtiler gördünüz bunlar; kısa ya da hiç olmayan göz kontağı, 2 yaşına gelmiş olmasına rağmen sadece ”anne, baba’‘ demesi ya da hiç konuşmaması-gecikmiş konuşma– gibi belirtiler olabilir. Sizde bunlardan şüphelenip öncelikle bir güzel google’daki bilgi kirliliğinde boğuldunuz daha sonra sağdan soldan kolu komşu akrabaya sordunuz ama bir türlü içinizi rahatlatacak bir cevap alamadınız ve sonunda bir uzmana danışmaya karar verdiniz. Peki bu uzman kim? Daha önce mahallenizde bir danışmanlık/rehabilitasyon merkezi olduğunu anımsadınız ve oradakilerin size yardımcı olabiliceğine karar verdiniz. Ertesi günün sabahında ilk iş olarak ilgili yere gittiniz.
Kim değerlendirecek?
Oradan sorumlu müdürle tanışıp derdinizi anlattıktan sonra size bir değerlendirme seansı yazdı. Peki kim değerlendirecek? Seansa girince önce oradaki öğretmenle tanıştınız ve ünvanını söyledi size özel eğitim alan öğretmeni/çocuk gelişimci/odyolog/dil ve konuşma terapisti/ergoterapist olduğunu söyledi. Daha sonra 40 dk gibi bir süre içerisinde çocuğunuzu değerlendirme aldı, seans sonunda çocuğunuzun OTİZM olduğunu yoğun bir eğitim alması gerektiğini söyledi. Burda devreye girerek bir dk hocam çocuğuma tanı koyman için getirmedim ki, ihtimal dahilinde olan senaryoları ve bu senaryolarda ne yapmam gerektiğini bana söylemen için geldim.
Sadece hekimler otizm tanısı koyar
Tanı koyabilecek kişiler, yalnızca konunun uzmanı olan tıp hekimleridir. Otizmli çocukların dış görünümleri diğer çocuklardan farklı değildir; ancak, davranışları farklıdır. Tanı, uzmanlar tarafından çocuğun gözlenmesi, gelişim testleri yapılması ve anne-babalara çocuğun gelişimi hakkında sorular sorulmasıyla konur. Otizmin tanısı 12 aylıktan itibaren konabilir. Erken yaşta tanı konması, bir an önce eğitimin başlaması açısından önemlidir. Ülkemizde otizm tanısı koyabilecek uzmanlar çocuk ruh hastalıkları uzmanları ve çocuk nörologlarıdır.
Otizm tanısı koyan uzmanları tanıyalım
Çocuk ruh hastalıkları uzmanı: Çocuk ruh hastalıkları uzmanı, çocuk ruh sağlığını değerlendiren, tanılayan ve tedavi eden doktordur. Çocuğunuzu gözler, sizinle görüşme yapar, tanı ölçütlerine göre çocuğunuzu değerlendirir, tıbbi muayenesini yapar ve tanısını koyar. Gerekirse tıbbi tetkik ve ilaç tedavisi önerir. İlaç, eğitime destek ve istenmeyen hareketleri kontrol altına almak amacıyla verilir. Otizmin ilaçla tedavisi henüz mümkün değildir. Değişiklikleri takip edebilmesi, gerekli düzenlemeleri yapabilmesi için düzenli aralıklarla (yılda bir ya da iki kez) çocuğunuzu çocuk ruh hastalıkları uzmanına götürmelisiniz.
Çocuk nörologu: Çocuk nörologu çocuklardaki beyin ve sinir sistemi sorunlarının uzmanıdır. Çocuk nörologu da otizme ilişkin değerlendirme yapabilir. Ayrıca, çocuğunuzda otizmle ilişkili olabilecek bazı hastalıkların (sara nöbetleri gibi) olduğu ya da otizm dışında başka sorunların varlığı düşünülürse, çocuk nörologu tarafından bazı tıbbi tetkikler (MR, BT, EEG vb.) ve tedaviler de yapılabilir. Ancak, bütün otizmli çocukların yalnızca dörtte birinde bu tür sorunlar görülür. Dolayısıyla, doktor tarafından mutlaka ihtiyaç olduğu söylenmediğinde, bu tetkiklerle kendinizi ve çocuğunuzu maddi ve manevi olarak yıpratmayın.
Bu uzmanlara nasıl ulaşırız?
Otizm tanısı koyacak olan tıp hekimlerine ulaşmak için ilgili polikliniklerden randevu alabilirsiniz. Çocuk Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Bölümü bulunan üniversite hastanelerine başvurabilirsiniz. Çocuk ruh hastalıkları uzmanı veya çocuk nörologu bulunan Sağlık Bakanlığı’na bağlı devlet hastanelerine başvurabilirsiniz.
Çocuğumun otizm tanısı alması benim suçum mu?
Otizm, günümüzde rastlanan en yaygın nörolojik bozukluktur ve Hastalıkları Kontrol Etme ve Önleme Merkezi (Centers for Disease Control Prevention)’nin verilerine göre 2006 yılında her 150 çocuktan 1’inin otizm tanısı aldığı tahmin edilirken, son bilgiye göre her 54 çocuktan 1’inin otizm tanısı aldığı tahmin edilmektedir.
Otizm tüm ırklarda, etnik gruplarda ya da sosyal statüsü farklı gruplarda görülebileceği, ailenin gelir durumu, yaşam biçimi ve eğitim düzeyi ile otizm spektrum bozukluğu arasında bir bağ olmadığı vurgulanmaktadır. Cinsiyetle ilişkili olarak farklı görülme sıklığı bilgileri bulunmasına rağmen, ortak görüş, erkeklerde kızlardan daha fazla görüldüğüdür. Otizm tanısı alan çocukların çoğunda değişik derecelerde öğrenme güçlüğü ve zeka geriliği de görülebilir.
Benim değilse kimin suçu?
Otizm spektrum bozukluğunun nörolojik nedenlerden kaynaklandığı sanılmaktadır. Otizm spektrum bozukluğu tanılı bireylerin önemli bir bölümünde (yaklaşık %35), beyindeki anormal elektrik hareketlerine bağlı olarak; nöbet, istemsiz hareketler, bilinç yitimi vb. nörolojik sorunlar da görülebilir. Otizm spektrum bozukluğu bir ruh hastalığı değildir; ancak, belirtileri bazı ruh hastalıklarını çağrıştırabilir. Yapılan bilimsel araştırmalar, otizm spektrum bozukluğunun çocuk yetiştirme özellikleriyle ya da ailenin sosyo-ekonomik özellikleriyle ilişkisi olmadığını göstermiştir. Otizm spektrum bozukluğunun kalıtsal olabileceği yönünde bulgular vardır; ancak, buna yol açan gen ya da genler henüz bulunmuş değildir.
Önceki yıllarda otizm spektrum bozukluğunun görülme oranının 500’de 1 olduğu kabul edilirken, son verilere göre, otizm spektrum bozukluğunun yaklaşık her 54 çocuktan 1’ini etkilediği düşünülmektedir. Ayrıca, erkeklerdeki yaygınlığı kızlardan 4,3 kat fazladır. Sanıldığının aksine, otizm spektrum bozukluğu tanılı bireylerin çoğunda, farklı düzeylerde zeka geriliği görülür. Ayrıca, zeka testlerinde, belli alanlar, diğer alanlara kıyasla çok daha geri çıkabilir. Otizm spektrum bozukluğu tanılı bireylerin pek azında (yaklaşık %10), çok güçlü bellek, müzik yeteneği vb. üstün özelliklere rastlanır.